Seminarium | Pakiet zimowy – wpływ kluczowych regulacji na rynek energii elektrycznej

Blisko rok temu Komisja Europejska przedłożyła jedną z największych i najbardziej skomplikowanych propozycji legislacyjnych – tzw. pakiet zimowy  (‘Clean Energy for All Europeans’), który dotyczy nie tylko rynku energii elektrycznej, źródeł odnawialnych czy efektywności, ale szeroko pojętej polityki energetycznej, a także klimatycznej. Pakiet zimowy wykracza jednak poza obszar regulacji i będzie miał konsekwencje dla polskiej polityki zagranicznej. Dlatego Polski Instytut Spraw Międzynarodowych wraz z Forum Energii w dniu 27 września 2017 roku zorganizowali seminarium z udziałem administracji, ekspertów i biznesu na temat wpływu pakietu zimowego na rynek krajowy oraz wewnętrzny rynek energii w UE.

Dyskusję rozpoczęli ministrowie Konrad Szymański i Michał Kurtyka. Minister Szymański podkreślił, że propozycje Komisji Europejskiej zbiegły się w czasie z okresem, w którym w Polsce kształtuje się nowy miks energetyczny. Z jednej strony musimy zadbać o odpowiedni kształt przepisów pakietu zimowego, z drugiej – o stabilność regulacji, kluczową w sektorze, który podejmuje długoterminowe decyzje inwestycyjne. Państwa członkowskie obawiają się, że propozycje legislacyjne są niezgodne z zasadą pomocniczości, jednak trudno jest stworzyć regulacje odpowiednie dla 28 państw. Minister Szymański zauważył, że choć dotychczas w Polsce dyskutowano o zagrożeniach pakietu zimowego, to na tę regulację nie należy patrzeć tylko defensywnie, ale należy szukać obszarów, gdzie Polska może na nim skorzystać.

Minister Kurtyka, odnosząc się do obszerności i skomplikowania nowych propozycji, zaznaczył, że najbliższe 6-12 miesięcy zadecyduje o pejzażu energetycznym Europy na kolejne lata. Najważniejsze obszary debaty to: mandat negocjacyjny w sprawie gazociągu Nord Stream 2 (gdzie opłaciło się stanowcze stanowisko Polski), reforma systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych oraz właśnie pakiet zimowy. Mankamentem pakietu zimowego, a szerzej – rozmów o transformacji energetycznej – jest jednak koncentracja na sektorze wytwarzania, bez próby oceny adekwatności rozwiązań sieciowych czy struktury rynku. W propozycji Komisji traktuje się rynek mocy jako rozwiązanie ostateczne, natomiast Polska promuje koncepcję, że jest to rozwiązanie rynkowe i proinwestycyjne.  Minister Kurtyka wskazał, że pakiet trzeba oceniać nie tylko poprzez złe, ale i dobre strony. Na przykład propozycja wzmocnionej współpracy regionalnej w odniesieniu do przenoszenia kompetencji nie jest dobra (nie przenosi odpowiedzialności), ale z punktu widzenia ograniczenia niekorzystnych w regionie przepływów kołowych jest zasadna.

Dwie zasadnicze sesje seminarium miały na celu zidentyfikowanie kluczowych dla Polski szans i zagrożeń pakietu zimowego oraz próbę wypracowania stanowiska negocjacyjnego. Do zagrożeń zaliczono m.in. wymagania emisyjności CO2 dla rynku mocy, europejską ocenę wystarczalności zasobów oraz regionalne centra operacyjne (choć pojawiły się głosy, że to rozwiązanie połowiczne i że potrzebna jest europejska koordynacja). Natomiast jako szanse zidentyfikowano bardzo dobre regulacje w zakresie zarządzania stroną popytową, kontrakty dynamiczne, inteligentne liczniki. Duża część dyskusji została poświęcona propozycji zniesienia ograniczeń cenowych (tzw. scarcity pricing), możliwości deregulacji taryf, ale także wpływu nowych przepisów i sytuacji w energetyce na inne sektory gospodarki (np. hutnictwo). Uczestnicy debaty podkreślali, że Polska do tej pory konkurowała m.in. niskimi kosztami pracy i cenami energii, ale te przewagi już się zmniejszają.

Podczas seminarium zwrócono też uwagę, że pakiet zimowy jest przejawem europeizacji polityki energetycznej, jej dekarbonizacji oraz konsekwentnej liberalizacji rynków energii przez Komisję Europejską. Jednak obszerność regulacji (osiem aktów prawnych) i bardzo techniczne ich uzasadnienie powodują, że na tym etapie trudno jest ocenić wpływ wszystkich proponowanych przepisów. W tym kontekście uczestnicy seminarium doszli do wniosku, że istotnie wrosła rola grup eksperckich i doradczych Komisji Europejskiej, które na etapie tworzenia propozycji legislacyjnych przesądzają o finalnym ich kształcie. Zauważono konieczność starań o uczestnictwo polskich przedstawicieli w tych gremiach. Jednocześnie implikacje pakietu zimowego dla szeroko pojętej polityki energetycznej powodują, że jest to de facto próba podjęcia decyzji politycznych poprzez regulację. Daleko idący charakter pakietu zimowego może oznaczać, że wpływ kluczowych regulacji na krajowy i unijny rynek energii elektrycznej będzie widoczny dopiero po ich wdrożeniu. Obszerność regulacji oraz brak ich przetestowania na faktycznie istniejących rynkach w Europie powoduje, że ciężko przewidzieć jego konsekwencje (rozpoznanie bojem).