Transformacja energetyczna w Polsce | Edycja 2020

Produkcja energii elektrycznej w krajowych elektrowniach w ubiegłym roku była najniższa od pięciu lat i wyniosła 164 TWh. W tym samym czasie import energii zwiększył się blisko dwukrotnie, do 10,6 TWh. Rosną moce zainstalowane w źródłach odnawialnych, na koniec 2019 roku było to 9,5 GW. Produkcja energii z OZE przekroczyła 25 TWh – i choć była najwyższa w historii, nadal jest to wynik niewystarczający, by Polska mogła spełnić unijne zobowiązania dotyczące udziału OZE w miksie energetycznym. Warto przy tym zauważyć także, że rozwój OZE w ostatnich dwóch latach wynikał głównie z inwestycji w instalacje prosumenckie.

Zmiany w energetyce są widoczne, ale można mieć wątpliwości, czy zostały zaplanowane, czy są raczej zaskoczeniem – zwraca uwagę dr Joanna Maćkowiak-Pandera, prezes Forum Energii. – Jeszcze niedawno spodziewano się wzrostu produkcji energii w Polsce, a tymczasem mieliśmy do czynienia z jego rekordowym spadkiem. Powodów tego zjawiska jest kilka, ale najważniejszym są wysokie koszty wytwarzania energii w krajowych elektrowniach. Gdyby nie import energii ceny byłyby jeszcze wyższe, a Polska miałaby problem ze zbilansowaniem zapotrzebowania. Najważniejsze pytanie – co dalej. Polska energetyka jest na zakręcie – podsumowuje Maćkowiak-Pandera.

Na szczególną uwagę zasługuje swoisty paradoks krajowego rynku węgla. Z jednej strony udział węgla w produkcji energii elektrycznej w 2019 roku był o blisko 5 punktów procentowych niższy niż rok wcześniej. Utrzymuje się także widoczny już od lat trend spadającego wydobycia węgla kamiennego w krajowych kopalniach – w ubiegłym roku zmniejszyło się ono o 2 miliony ton. Z drugiej jednak strony zapotrzebowanie na węgiel kamienny energetyczny utrzymuje się na wysokim poziomie. Dużą jego część, prawie 20 proc. krajowej konsumpcji, uzupełnia się węglem importowanym. 10 mln ton pochodzi z Rosji, a pozostałe 3 mln ton m.in. z Kolumbii, USA czy Kazachstanu.

Mamy więc sytuację, w której polskie górnictwo nie jest w stanie zapewnić odpowiedniej ilości węgla, by zaspokoić popyt. Jednocześnie i tak część wydobytego w Polsce węgla nie trafia do odbiorców, lecz jest składowana na zwałach, ponieważ krajowy węgiel jest droższy i często jest gorszej jakości, niż węgiel pochodzący z importu – zauważa prezes Forum Energii. 

Nadal rośnie znaczenie gazu w polskim miksie energetycznym. Jego udział w 2018 roku zbliżył się do 9 proc. Wydobycie krajowe tego surowca z roku na rok maleje, zapotrzebowanie pokrywane jest głównie gazem importowanym. Wyraźnie widać jednak postępującą dywersyfikację źródeł gazu, głównie dzięki kontraktom na zakup gazu skroplonego. Import z Rosji to już mniej niż połowa dostaw błękitnego paliwa.

Dużym problemem jest stagnacja w ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych. Emisje w Polsce w 2018 roku utrzymały się na poziomie z roku 2017, przekraczając 412 mln ton ekwiwalentu CO2, a z samej elektroenergetyki było to blisko 150 mln ton. 

Główne wnioski z raportu

• Spada produkcja energii elektrycznej, największy spadek widać w produkcji z węgla brunatnego i kamiennego. Udział węgla w produkcji energii elektrycznej w 2019 r. wyniósł 73,6%, o 4,8 p.p. mniej niż w 2018 r.
• W 2019 r. prawie dwukrotnie zwiększył się import energii elektrycznej do Polski. Wyniósł 10,6 TWh.
• W ubiegłym roku wyprodukowano najwięcej energii elektrycznej z OZE w historii – ponad 25 TWh. To jednak dalej wynik za niski, aby spełnić zobowiązania unijne.
• Paradoks krajowego rynku węgla: pomimo stałego wysokiego zapotrzebowania na ten surowiec, jego wydobycie w polskich kopalniach maleje, a jednocześnie rosną jego zapasy na zwałach.
• Dywersyfikacja dostaw gazu. Import z Rosji to mniej niż 50% dostaw błękitnego paliwa do Polski.