Jak porozumieć się z Brukselą w sprawie finansowania czystego ciepła w Polsce

Ochrona klimatu jest jednym z priorytetów UE, a energetyka jednym z najważniejszych obszarów realizacji. Polska energetyka powoli się zmienia, ale ciepłownictwo jest zapomnianym  sektorem. Spalanie węgla w gospodarstwach domowych powoduje, że zimą Polska ma najgorsze powietrze w Europie. Całe ciepłownictwo w Polsce (zarówno w systemach ciepłowniczych, jak i domach ogrzewanych indywidualnie) konsumuje aż 24 mln ton węgla – to jest 38% surowca zużywanego w Polsce. To nie tylko ma fatalny wpływ na zdrowie nas wszystkich. Spalany węgiel emituje CO2, które zmienia klimat. Dzięki działaniom na rzecz czystego ciepła skorzystają globalny klimat i obywatele w Polsce. Forum Energii publikuje nowe opracowanie Jak porozumieć się
z Brukselą w sprawie czystego ciepła, w którym rekomenduje konkretne działania dla polskiego rządu, wspierające pozyskanie środków w nowej perspektywie UE.

Ciepłownictwo Forum Energii definiuje szeroko – to przede wszystkim poprawa efektywności energetycznej w budynkach, ogrzewanie indywidualne w gospodarstwach oraz systemy ciepłownicze.

W Brukseli trwa gorączkowe programowanie prac nowej Komisji Europejskiej. W tle toczą się dwie ważne dyskusje – na temat nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej oraz uzgodnień wokół celu neutralności klimatycznej. Nowa Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen zobowiązała się do uzgodnienia Europejskiego Zielonego Ładu w ciągu pierwszych 100 dni urzędowania. Wypełnienie treścią takiego planu przy tak dużej liczbie wyzwań i interesariuszy to trudne zadanie. Jest wielu chętnych, chcących się załapać do tego pędzącego pociągu.

Ostatnia szansa dla Polski

Polska jest ważnym krajem w UE. Kolejne miesiące to ostatnia szansa Polski, żeby w ramach wspólnoty europejskiej uzgodnić pomoc w realizacji celów energetyczno – klimatycznych. W Europie dostrzeżono już, że Polska jest 3 na świecie krajem najbardziej uzależnionym od węgla. Jednak od  lat akceptuje wspólne cele, nie przedstawiając strategii ich realizacji. Polska wkrótce może wkrótce zostać ze swoim starym, wysokoemisyjnym systemem energetycznym i kosztami transformacji sama. Dlatego Forum Energii proponuje aktywną postawę w relacjach z instytucjami UE:

• Sformułowanie konkretnych celów do osiągniecia w 2030 i 2050 r. w czystym cieple.
• Określenia mechanizmów realizacji.
• Przyjęcie aktywnej postawy negocjacyjnej.

European Green Deal to ciepłownictwo

W opinii Forum Energii ciepłownictwo powinno być istotną częścią porozumienia pomiędzy Warszawą, a Brukselą w zakresie ochrony klimatu. Eliminując zimowy smog można co najmniej o 10% zredukować emisje CO2. Przeanalizowaliśmy stan negocjacji nowego budżetu UE określając, że rząd zbyt mało intensywnie zabiega o wsparcie finansowania czystego ciepła w ramach nowej perspektywy UE – w szczególności w funduszu spójności, funduszu sprawiedliwej transformacji, wspólnej polityki rolnej.

Dlaczego trzeba zająć się szeroko rozumianym ciepłownictwem?

Coraz bardziej oczywiste jest, że Polska powinna pozbyć się węgla z ciepłownictwa z kilku powodów. Po pierwsze jest to nie tylko źródło ogromnego zanieczyszczenia powietrza, ale również emisji CO2. Po drugie Polska importuje coraz więcej węgla – głównie z Rosji. Po trzecie poprawa efektywności energetycznej w budynkach i wymiana źródeł węglowych na czyste formy energii poprawi jakość życia mieszkańców Polski. Według WHO na 50 najbardziej zanieczyszczonych miast w UE aż 36 znajduje się w Polsce. To się musi zmienić w kolejnych latach, inaczej Polacy będą płacić ogromne koszty braku działań, tracąc zdrowie, płacąc wysokie koszty emisji CO2 oraz uzależniając się od importu paliw. Polska gospodarska będzie rok po roku coraz mniej konkurencyjna.

Eliminacja zanieczyszczenia powietrza z ciepłownictwa do 2030 r. w Polsce  jest możliwa dzięki znaczącej poprawie efektywności energetycznej w budynkach oraz dzięki zastąpieniu węgla w gospodarstwach ogrzewanych indywidualnie – czystymi formami ogrzewania. Kolejnym krokiem jest pozbycie się węgla z systemów ciepłowniczych – naszym zdaniem jest to możliwe do 2035 r.  Te działania nie tylko przyniosą lokalne korzyści - znacząco poprawią jakość życia Polaków i obniżą koszty zdrowotne.  Skorzysta na tym klimat, ponieważ dzięki tym tylko działaniom Polska będzie mogła zredukować emisje CO2 o co najmniej 10% – mówi dr Joanna Maćkowiak-Pandera, prezes Forum Energii.

Transformacja powinna koncentrować się wokół pięciu głównych działań i to one powinny znaleźć odzwierciedlenie w European Green Deal jako częściowy wkład Polski do realizacji celów i przedmiot wsparcia w ramach nowej perspektywy finansowej UE. Należą do nich:

1. Zastąpienie węgla w ogrzewaniu gospodarstw do 2030 r. czystymi źródłami energii.
2. Zmniejszenie zużycia energii przez budynki o 25%.
3. Odejście od węgla w systemach ciepłowniczych do 2035 r.
4. Wzrost udziału OZE w produkcji ciepła do 32% w 2030 r.
5. Zapobieganie ubóstwu energetycznemu.

Wsparcie działań na rzecz czystego ciepła ma szczególne znaczenie, ponieważ zyska na tym przede wszystkim społeczeństwo i to nie tylko dzięki zmniejszeniu kosztów ogrzewania, ale poprawie jakości powietrza, a co za tym idzie ograniczeniu kosztów utraty zdrowia. Czyste ciepło likwiduje lokalne problemy środowiskowe, ale również rozwiązuje globalny problem emisji dwutlenku węgla. Polskie społeczeństwo oczekuje zmian, dlatego potrzebna jest kompleksowa strategia działania. Ma to szczególne znaczenie w kontekście utrzymania akceptacji społecznej dla transformacji energetycznej.

Ten plan działania Forum Energii przedstawia dziś, 13 listopada, w Brukseli dyskutując z przedstawicielami Komisji Europejskiej, Parlamentu Europejskiego, Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii oraz organizacji branżowych i finansowych https://forum-energii.eu/pl/wydarzenia/brussels-heating-event.